Blog podatkowy

Tax Compliance

Obniżenie kosztów wypełniania obowiązków podatkowych jako kierunek zmian w systemie podatkowym

 

Dr Anna Derdak – Uniwersytet Warszawski

 

Zmniejszenie formalizacji działalności gospodarczej, obniżenie kosztów przestrzegania przepisów podatkowych i niższe stawki podatkowe ma szansę zachęcić do prowadzenia działalności gospodarczej, a także ograniczyć szarą strefę.

 

W Planie działania dla uczciwego i prostego opodatkowania wspierającego strategię naprawy wskazano, że statystycznie koszty wypełniania obowiązków podatkowych dla małych i średnich przedsiębiorstw wynoszą około 30% zapłaconych podatków, podczas gdy dla dużych firm około 2% kwoty ich zapłaconych podatków.

Rozwiązaniem może być wprowadzenie uproszczonego (domniemanego - z ang. presumptive) systemu podatkowego. Tego typu systemy są projektowane w szczególności dla mikro i małych przedsiębiorców. Polegają one na zmniejszeniu kosztów przestrzegania przepisów podatkowych i nakładaniu niższych stawek podatkowych w porównaniu do standardowego systemu podatkowego, a ma to służyć zachęceniu do przestrzegania przepisów podatkowych. Celem jest także obniżenie kosztów ponoszonych przez administrację podatkową na weryfikację prawidłowości wypełniania obowiązków przez podatników.

Uproszczone systemy podatkowe przewidują nałożenie podatku na domniemaną podstawę opodatkowania. Jest to ułatwieniem zwłaszcza w sytuacjach, w których rzeczywisty dochód podlegający opodatkowaniu jest trudny do oszacowania - na  przykład w przypadku, gdy przedsiębiorstwa nie prowadzą pełnych ksiąg rachunkowych lub gdy przeważają płatności gotówkowe.

Jako wady uproszczonych systemów podatkowych wskazuje się niechęć do rozwoju i wyjścia z zakresu kwalifikowalności do systemu, zachętę do dzielenia działalności celem uniknięcia opodatkowania czy inne sposoby obchodzenia prawa. Nie można także wykluczyć ryzyka, że systemy uproszczone naruszą równość podatkową (zbliżone zobowiązania przy różnych zyskach albo różne efektywne stawki podatkowe przy podobnych zyskach).

Uproszczony system podatkowy należy odróżnić od uproszczeń przewidzianych w standardowym systemie podatkowym, takich jak na przykład obniżenie stawek podatkowych lub uproszczenie praktyki księgowej. Rozwiązania te mogą jednakże stanowić element domniemanego systemu podatkowego. W literaturze wskazuje się, że na wstępie należy ustalić kryteria kwalifikowalności, aby wykluczyć z uproszczonego systemu podatkowego tych podatników, którzy nie należą do grupy docelowej.

W praktyce uproszczone systemy podatkowe mogą być konstruowane w oparciu o różne modele, takie jak:

  • oparte na podatku ryczałtowym - model najprostszy ze względu na konstrukcję podatku ryczałtowego - jego jawność i przewidywalność.
  • oparte na obrotach - model najbardziej popularny, wskazujący dokładniej rentowność podatników niż ryczałt, wartość kapitału lub liczba pracowników.
  • oparte na przepływach pieniężnych w działalności gospodarczej - wymagające bardziej szczegółowej księgowości niż systemy oparte na obrotach.
  • oparte na środkach trwałych - odzwierciedlają różną intensywność kapitału w różnych sektorach.
  • oparte na zamożności - rzadko stosowane ze względu na złożoność wyceny aktywów, ew. stosowane jako kryterium kwalifikowalności.
  • oparte na innych wskaźnikach - liczba pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwie, wielkość lokalu, zużycie wody lub energii elektrycznej, wykorzystanie innych czynników produkcji, liczba lat doświadczenia zawodowego podatnika etc.

Powyższe modele mają jednak pewne wady. Nie są na przykład dostosowane do nowych lub przynoszących straty przedsiębiorstw, ponieważ zobowiązania podatkowe są ponoszone pomimo niskiego zysku lub jego braku. W takich sytuacjach wskazane może być korzystanie z systemu opartego na porozumieniu między administracją podatkową a podatnikiem - wymaga one oszacowania zysków każdego podatnika.

Co do podatków objętych uproszczonym systemem podatkowym podkreśla się, że korzystne jest zastąpienie jak największej liczby podatków bezpośrednich jednym podatkiem, co spowoduje rzeczywistą oszczędność w zakresie kosztów przestrzegania przepisów podatkowych. Jednolita płatność podatkowa może być substytutem podatku dochodowego od osób fizycznych lub podatku dochodowego od osób prawnych, a także składek na ubezpieczenie społeczne. Domniemany system podatkowy może dotyczyć także VAT. Zastępuje on podstawowy mechanizm VAT. Takie rozwiązania mają znaczenie w jurysdykcjach, które nie wprowadzają progu rejestracji VAT.

Domniemany system podatkowy jest częścią standardowego systemu podatkowego i nie może być projektowany w oderwaniu od zasad ogólnych. Powinien być opcjonalny dla podatników. Co więcej, jego konstrukcja powinna zachęcać przedsiębiorstwa do migracji do standardowego systemu podatkowego (na przykład po osiągnięciu odpowiedniego poziomu rozwoju przedsiębiorstwa).

 

Źródła:

 

Reducing the tax compliance costs as a direction for changes in the tax system

 

Reducing the formalization of business, lowering tax compliance costs and lowering tax rates has the potential to encourage business activity, as well as reduce the shadow economy.

An Action Plan for Fair and Simple Taxation Supporting the Recovery Strategy pointed out that statistically, the cost of complying with tax obligations for small and medium-sized businesses is about 30% of the taxes paid, while for large companies it is about 2% of the amount of their taxes paid.

The solution may be the introduction of a simplified (presumptive) tax regime. Such systems are designed especially for micro and small entrepreneurs. They involve reducing tax compliance costs and imposing lower tax rates compared to the standard tax system, and the intention is to encourage tax compliance. The aim is also to reduce the costs incurred by the tax administration in verifying that taxpayers are properly fulfilling their obligations.

Presumptive tax regimes provide for the imposition of tax on an implicit tax base. This is facilitated especially in situations where actual taxable income is difficult to assess - for example, where companies do not keep full accounting books or where cash payments predominate.

Reluctance to expand and exit from eligibility for the regime, the potential incentive to split up operations to avoid taxation, or other ways of circumventing the law are cited as disadvantages of presumptive tax regimes. Also, the risk that presumptive tax regimes violate tax equality (similar liabilities with different profits or different effective tax rates with similar profits) cannot be ruled out.

A simplified tax regime should be distinguished from the simplifications provided for in a standard tax system, such as, for example, lowering tax rates or simplifying accounting practices. These solutions, however, may be part of a presumptive tax regime. The literature indicates that eligibility criteria should be established at the outset to exclude from the simplified tax system those taxpayers who do not belong to the target group.

In practice, simplified tax regimes can be constructed based on various models, such as:

  • based on a flat tax - the simplest model due to the design of the flat tax - its openness and predictability
  • based on turnover - the most popular model, indicating more accurately the profitability of taxpayers than a lump sum, the value of capital or the number of employees
  • based on business cash flow - requiring more detailed accounting than turnover-based systems
  • based on fixed assets - reflect different capital intensity in different sectors
  • wealth-based - rarely used due to the complexity of asset valuation, possibly used as an eligibility criterion
  • based on other indicators - the number of employees employed in the enterprise, the size of the premises, water or electricity consumption, the use of other inputs, the number of years of work experience of the taxpayer, etc.

However, the above models have some disadvantages. For example, they are not adapted to new or loss-making enterprises, as tax liabilities are incurred despite low or no profit. In such situations, it may be advisable to use a regime based on an agreement between the tax administration and the taxpayer - they require an estimate of each taxpayer's profits.

As for taxes covered by the simplified tax regime, it is stressed that it is beneficial to replace as many direct taxes as possible with a single tax, which will result in real savings in tax compliance costs. A single tax payment can be a substitute for personal income tax or corporate income tax, as well as social security contributions. The presumptive tax regime can also apply to VAT. It replaces the basic VAT mechanism. Such arrangements are relevant in jurisdictions that do not introduce a VAT registration threshold.

The presumptive tax regime is part of the standard tax system and cannot be designed in isolation from the general rules. It should be optional for taxpayers. Moreover, its design should encourage companies to migrate to the standard tax system (for example, once they have reached an appropriate level of business development).

 

Sources: