W sprzedaży dostępna jest monografia CASP pod redakcją naukową prof. Dominika J. Gajewskiego "Uszczelnienie systemu podatkowego w Polsce". 

"Skuteczność polityki przeciwdziałania unikaniu opodatkowania wobec zmian strategii podatkowych holdingów międzynarodowych"

dr Monika Laskowska 

Jednym z najważniejszych zagadnień dotyczących współczesnego państwa jest możliwość jego oddziaływania na zjawiska o charakterze międzynarodowym. Szczególnie interesującą problematyką jest opodatkowanie holdingów międzynarodowych. W obszarze tym wykształciło się zjawisko międzynarodowego unikania opodatkowania o niezwykle złożonym i wieloaspektowym charakterze. Po pierwsze, dotyczy ono relacji pomiędzy holdingami międzynarodowymi a państwami, w których te holdingi prowadzą działalność gospodarczą lub inwestycyjną. Po drugie, dotyczy relacji pomiędzy poszczególnymi państwami, które w specyficznych okolicznościach mogą prowadzić do powstania między nimi konkurencji podatkowej.

Problem międzynarodowego unikania opodatkowania staje się coraz istotniejszy w związku z postępującą globalizacją przy jednocześnie słabnącej roli państwa. Liberalizacja systemów gospodarczych państw spotęgowała praktycznie nieograniczony przepływ osób i kapitału. Pogłębiło to asymetrię informacji pomiędzy państwem a holdingiem międzynarodowym, tworząc klimat sprzyjający nadużywaniu dotychczasowych standardów. Wśród negatywnych skutków globalizacji najczęściej wymienia się coraz większą polaryzację dochodów i warunków życia obywateli różnych państw oraz pogorszenie skuteczności organów państw w zakresie sprawiedliwego podziału dochodów pomiędzy państwami. Skala tych skutków przyczyniła się do podjęcia debaty o potrzebie doskonalenia polityki publicznej - jej kształtowania, realizacji i oceny. Wzrost znaczenia globalizacji spowodował konieczność ustalenia sprawiedliwego podziału jej pozytywnych skutków.

Na państwach jako podmiotach stosunków międzynarodowych spoczęła odpowiedzialność za ustalenie formuł prawnomiędzynarodowych służących rozwiązaniu problemów stwarzanych przez globalizację, jak również zagwarantowanie ich egzekwowania. Ujawniło to jednak słabnącą rolę pojedynczych państw w warunkach międzynarodowych, przez co realizacja wskazanych celów jest utrudniona lub w pewnych obszarach wręcz niemożliwa. Jednocześnie oddziaływanie instytucji międzynarodowych jest niewystarczające, co wynika w szczególności z braku   instytucjonalnych podstaw do koordynacji sprzecznych celów różnych interesariuszy w przestrzeni ponadnarodowej. Coraz częściej dochodzi zatem do podejmowania zintegrowanych działań pomiędzy wieloma państwami.

Współzależność państw, związana z globalizacją, wprowadza napięcia pomiędzy swobodą korzystania z uprawnień suwerennych a koniecznością aktywnego kształtowania warunków do ich wykonywania. W przestrzeni międzynarodowej państwa muszą się bowiem liczyć z interesami i wartościami innych państw, a także interesariuszy niebędących państwami, np. holdingów międzynarodowych.

Inicjatywy dotyczące integracji polityki różnych państw są na wstępnym etapie rozwoju. Jedną z przeszkód ich dalszej integracji jest narastająca asymetria zmian różnych aspektów życia społeczno-gospodarczego. Asymetria ta ujawnia się zwłaszcza w relacji między państwem a holdingiem międzynarodowym. Uwolnienie przepływów kapitałowych w globalnej gospodarce zwiększyło możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorstw w wielu państwach. Dyspersja działalności gospodarczej wymusiła tworzenie holdingów międzynarodowych. W teorii holdingów międzynarodowych wskazuje się, że jedną z przyczyn ich istnienia jest wykorzystywanie niedoskonałości w gospodarce globalnej, będących wynikiem słabnącej roli państwa w warunkach międzynarodowych.

Wagę tego zagadnienia podkreśla powiększająca się dominacja holdingów międzynarodowych wobec pojedynczych państw. Ma ona wiele przyczyn, z których najistotniejsze dotyczą wysokiego poziomu zintegrowania działalności gospodarczej w skali ponadnarodowej oraz łatwości przenoszenia dochodu z tej działalności pomiędzy państwami, niezależnie od miejsca prowadzenia działalności, z której ten dochód pochodzi. Powoduje to trudności ze sprawiedliwym podziałem dochodów do opodatkowania pomiędzy poszczególne państwa. Polityka podatkowa państwa tworzona jest przez poszczególne państwa i wynika z ich suwerennego prawa do nakładania podatków. Przy braku harmonizacji opodatkowania dochodów holdingów międzynarodowych odrębne rozwiązania podatkowe, tworzone w poszczególnych państwach, umożliwiają unikanie opodatkowania. Wykorzystują to niektóre holdingi międzynarodowe. Posługują się zaawansowanymi strategiami podatkowymi, zawierającymi ocenę szans i zagrożeń w obszarze podatków w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej i inwestycyjnej w różnych państwach. Identyfikują możliwości minimalizacji ciężaru podatkowego oraz ryzyko podatkowe, na które mogą być narażone.

Wskazane zagadnienia stały się powodem podjęcia analizy problematyki skuteczności polityki państwa dotyczącej przeciwdziałania unikaniu opodatkowania. Rozwój badań w ramach nauk o polityce publicznej dostarcza coraz więcej narzędzi pozwalających na ewaluację rezultatów i konsekwencji prowadzonej polityki publicznej. Ze względu na rangę międzynarodowego unikania opodatkowania niezmiernie ważna stała się możliwość ewaluacji polityki przeciwdziałania temu zjawisku. Bez właściwej ewaluacji każda polityka państwa, dotycząca przeciwdziałania unikaniu opodatkowania w perspektywie krótkookresowej, może być uznana za skuteczną, albowiem będzie wpływała na jej adresatów. Ocena jej długookresowego zasięgu wymaga jednak pogłębionej analizy. Niezmiernie istotna jest bowiem umiejętność prawidłowej identyfikacji tendencji holdingów międzynarodowych w kreowaniu strategii podatkowych w reakcji na wprowadzone przez państwo zmiany w polityce przeciwdziałania unikaniu opodatkowania.