dr Beata Rogowska-Rajda

Uniwersytet Warszawski

 

STAWKI OBNIŻONE W PODATKU VAT I POWIĄZANA Z TYM NOWA INSTYTUCJA W PODATKU VAT – WIĄŻĄCA INFORMACJA STAWKOWA 

System stawek VAT w Polsce zdeterminowany jest ramami wyznaczonymi przez system stawek VAT w Unii Europejskiej, ustalony dyrektywą 2006/112/UE[1]. Przyjęta przez państwo członkowskie Unii Europejskiej stawka podstawowa nie może być niższa niż 15%. Państwa członkowskie mogą stosować jedną lub dwie stawki obniżone, przy czym stawki obniżone nie mogą być niższe niż 5%. Stawki obniżone mogą zostać zastosowane w odniesieniu do towarów i usług, wymienionych w załączniku III do dyrektywy, jednakże dyrektywa ta przewiduje dla niektórych państw członkowskich wyjątki w odniesieniu do ściśle określonych towarów i usług. Przy stosowaniu stawek obniżonych do poszczególnych kategorii towarów państwa członkowskie mogą stosować nomenklaturę scaloną, aby precyzyjnie określić zakres danej kategorii. Wysokość stawek podstawowych ustalana przez państwa członkowskie Unii Europejskiej sięga od 17% do 27% (czy 10 p.p.), natomiast stawek obniżonych – od 5% do 18% (13 p.p).   

W chwili obecnej w Polsce obowiązują trzy stawki podatku VAT – w rozumieniu przepisów unijnych – 5%, 8% i 23%. Przyjęta w nomenklaturze polskiej stawka 0% odpowiada bowiem kategorii unijnej zwolnienia z prawem do odliczenia. Tylko 6 państw członkowskich posiada stawkę podstawową na poziomie wyższym niż 23%, natomiast 19 państw posiada niższą stawkę podstawową. Podkreślenia jednak wymaga fakt, że Polska stosuje stawki obniżone w bardzo szerokim zakresie – jednym z największym ze wszystkich państw Unii Europejskiej. W konsekwencji średnioważona stawka VAT w Polsce wynosi 16,9637%[2]. Do końca marca 2020 r. zakres danej kategorii w odniesieniu do towarów w polskich przepisach został zakreślony poprzez odwołanie do Polskiej Klasyfikacji Towarów i Usług (PKWiU 2008) albo Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB), w niektórych sytuacjach zastosowano tryb opisowy. Dla celów opodatkowania importu wykorzystano jednakże przy stawkach obniżonych nomenklaturę scaloną (CN). W odniesieniu do usług wykorzystano PKWiU 2008 i tryb opisowy. 

Ustawą z dnia 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw[3]wprowadzono nową matrycę stawek. Nowa matryca wprowadza fundamentalną zmianę w zakresie ustalania zakresu stawek obniżonych w odniesieniu do towarów, odnośnie usług dokonuje jednakże tylko pewnej modyfikacji w stosunku do stanu poprzedniego. Wejście w życie nowej matrycy stawek zostało przewidziane w dwóch etapach. Od listopada 2019 r. obowiązują nowe zasady opodatkowania w odniesieniu do wydawnictw papierowych i elektronicznych. Od 1 kwietnia 2020 r. zacznie natomiast obowiązywać druga część nowej matrycy stawek dotycząca pozostałych towarów i usług. Fundamentalna zmiana, jaka nastąpiła w nowej matrycy stawek w odniesieniu do towarów, polega na powiązaniu (co do zasady) zakresu opodatkowania stawkami obniżonymi towarów z nomenklaturą scaloną (CN). Usługi – tak jak poprzednio – pozostały powiązane z PKWiU, jednakże uaktualniono to powiązanie na PKWiU 2015. W niektórych sytuacjach zakres zastosowania stawki obniżonej w odniesieniu do towarów lub usług ustalono opisowo. Pozostawiono nadal dwie stawki obniżone i na tym samym poziomie – 5% i 8%, przy czym ich zakres uległ dalszemu rozszerzeniu.   

Ponieważ w Polsce zakres zastosowania stawek obniżonych jest bardzo szeroki oraz przepisy w różny sposób określają ten zakres. Zastosowanie przez podatników właściwej stawki do dokonywanych przez nich czynności może rodzić wątpliwości oraz generować istotne ryzyko podatkowe. Dlatego też – celem zminimalizowania tego ryzyka – wprowadzono do polskich przepisów instytucję Wiążącej informacji stawkowej (WIS), jako jeden z elementów nowej koncepcji identyfikowania towarów i usług na potrzeby VAT. Instrument ten będzie zapewniać podatnikom i organom podatkowym większą pewność co do prawidłowości zastosowanych stawek tego podatku. WIS jest decyzją wydawaną przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej na potrzeby opodatkowania VAT dostawy, importu, wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów albo świadczenia usług. WIS – zawierająca m.in. klasyfikację towaru według CN albo według PKOB albo według PKWiU – będzie mogła być wykorzystana przez podatnika również na potrzeby stosowania przepisów w zakresie VAT, które tę klasyfikację przywołują. Otrzymana przez podatnika WIS będzie zawierała: opis towaru albo usługi, będących jej przedmiotem, klasyfikację towaru według CN albo według PKOB albo usługi według PKWiU 2015, jeśli klasyfikacja ta będzie niezbędna do określenia stawki. Wniosek o WIS będzie mógł dotyczyć kilku towarów lub usług, składających się – w ocenie wnioskodawcy – na jedno świadczenie. W zakresie objętym WIS nie będą wydawane interpretacje indywidualne. Jeśli podatnik będzie chciał uzyskać informacje na temat właściwej stawki dla sprzedawanego przez niego towaru albo usługi, będzie to możliwe jedynie w formie wystąpienia o WIS. 

WIS będzie instrumentem o bardzo dużym walorze ochronnym – będzie ona wiążąca dla organów podatkowych względem podmiotu, dla którego zostanie wydana i w odniesieniu do konkretnego towaru albo usługi, których dotyczy. Oznacza to, że organ podatkowy nie będzie miał możliwości kwestionowania np. wysokości stawki podatkowej stosowanej przez podatnika w oparciu o uzyskaną WIS, o ile oczywiście sprzedawany towar albo usługa będą tożsame z towarem albo usługą, objętą WIS (pod względem cech i właściwości). W przypadku zmiany lub uchylenia WIS podatnik, dla którego została ona wydana, będzie mógł zastosować się do wydanej dla niego WIS przez okres do końca okresu rozliczeniowego następującego po okresie rozliczeniowym, w którym nastąpiła zmiana/uchylenie WIS (miesiąca lub kwartału). 

WIS będą mogły się posługiwać również inne – niż podmiot, dla którego została wydana WIS – podmioty do celów opodatkowania podatkiem VAT dokonywanych przez nie transakcji (jak również zamawiający – w rozumieniu Prawa zamówień publicznych) pod warunkiem, że przedmiotem tych transakcji będą towary/usługi tożsame pod każdym względem z tymi, które będą przedmiotem WIS. Będzie to możliwe w praktyce na dość szeroką skalę – nie tylko bowiem np. producent otrzymujący WIS dla danego towaru będzie mógł informować nabywców o jej rozstrzygnięciu, ponieważ WIS będzie również zamieszczana w Biuletynie Informacji Publicznej Krajowej Informacji Skarbowej (po usunięciu danych wrażliwych – identyfikujących podatnika lub zamawiającego lub inne podmioty w niej wskazane, danych objętych tajemnicą przedsiębiorstwa). W takim przypadku, tj. wykorzystania WIS przez innego podatnika, WIS będzie również miała charakter ochronny, tożsamy z ochroną przewidzianą dla podatnika posługującego się interpretacją przepisów podatkowych, wydaną na podstawie Ordynacji podatkowej. Z analogicznej ochrony będą mogli skorzystać posiadacze Wiążącej Informacji Akcyzowej (WIA) wydanej na podstawie ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym, jak również inni podatnicy posługujący się takimi decyzjami. Decyzje te określają bowiem właściwą klasyfikację towaru według Nomenklatury scalonej i tym samym ułatwią podatnikowi prawidłowe przyporządkowanie stawki podatku VAT do danego grupowania CN. 

Wniosek o wydanie WIS został sformalizowany – wzór wniosku został wprowadzony rozporządzeniem Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju z dnia 29 października 2019 r. w sprawie wzoru wniosku o wydanie wiążącej informacji stawkowej[4]. Wniosek o wydanie WIS podlega opłacie w wysokości 40 zł. Jeden wniosek może dotyczyć towaru albo usługi, w sytuacji gdy wniosek dotyczy towarów lub usług, które w ocenie wnioskodawcy razem składają się na jedną czynność podlegającą opodatkowaniu, opłata ta jest ustalana jako iloczyn kwoty 40 zł oraz liczby towarów/usług składających się razem na jedną czynność podlegającą opodatkowaniu. Jeśli do rozpatrzenia wniosku o WIS będzie konieczne przeprowadzenie badań lub analiz wnioskodawca będzie zobowiązany do pokrycia ich kosztów. W przeciwnym wypadku organ uprawniony do wydania WIS pozostawi wniosek o wydanie WIS bez rozpatrzenia. Sposób uiszczenia opłat za wydanie WIS oraz opłat za przeprowadzone badania lub analizy towaru został określony w rozporządzeniu Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju z dnia 3 października 2019 r. w sprawie sposobu uiszczenia opłat dotyczących wydania WIS[5]. Oprócz procedury przewidzianej w art. 42a-42h ustawy o podatku od towarów i usług[6] przy procedowaniu wniosku o wydanie WIS zastosowanie znajdą odpowiednio przepisy działu IV Ordynacji podatkowej[7] (z pewnymi wyjątkami). 

Ochrona podatnika wynikająca z wydanej WIS nie będzie jednak miała nieograniczonego w czasie charakteru. WIS będzie bowiem wygasać z mocy prawa w przypadku zmiany przepisów dotyczących VAT, które odnoszą się bezpośrednio do towaru lub usługi będących przedmiotem WIS, w związku z którymi to zmianami wydana WIS stanie się nieprawidłowa – niezgodna z nowymi przepisami (np. zmiana stawki VAT na dany towar). WIS – w sytuacji stwierdzenia nieprawidłowości – będzie również mogła zostać zmieniona lub uchylona przez Szefa KAS. Zmiany będzie również mógł dokonać – w sytuacji zaistnienia przesłanek wskazanych w ustawie o podatku od towarów i usług – Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. W przypadku jednak wszczęcia takiego postępowania, zmierzającego w kierunku zmiany WIS, Szef KAS będzie każdorazowo uprawniony do jego przejęcia celem dalszego prowadzenia.     

Wiążąca Informacja Stawkowa (WIS) od listopada 2019 r. stała się częścią systemu wiążących informacji. Od 2004 r. obowiązuje bowiem w polskim systemie Wiążąca Informacja Taryfowa (WIT), dokonująca klasyfikacji towarów według Nomenklatury Scalonej dla celów celnych, a od roku 2015 – Wiążąca Informacja Akcyzowa (WIA), dokonująca takiej samej klasyfikacji, jednakże dla celów podatku akcyzowego. Po wprowadzeniu powiązania stawki VAT z daną klasyfikacją towaru według CN WIS będzie zawierała również klasyfikację towaru według CN, przy czym w niektórych przypadkach towar będzie klasyfikowany według PKWiU 2015 lub PKOB. Ponieważ jeden towar może zostać objęty aż trzema instytucjami i zasadniczo wysokość podatku VAT, podatku akcyzowego oraz cła jest uzależniony od odpowiedniego zaklasyfikowania tego towaru do kodu CN instytucje te stanowić będą podatkowo-celne naczynia powiązane. WIS będzie oddziaływać bezpośrednio na wysokość poboru VAT, jednakże pośrednio na wysokość poboru akcyzy i cła. WIA będzie wywierać skutek bezpośrednio na wysokość akcyzy, pośrednio natomiast na podatek VAT i cło. WIT będzie oddziaływać bezpośrednio na cło, jednakże będzie miał pośrednie przełożenie na wysokość podatku VAT i akcyzy. W kontekście zatem poboru podatków, jak i zapewnienia konkurencyjności przedsiębiorstw, na rynku kluczowa będzie jednolitość klasyfikacyjna pomiędzy tymi trzema instytucjami.          

 

[1] Dyrektywa 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006 r., s. 1, ze zm.).

[2] Dane za rok 2018, źródło: Ministerstwo Finansów.

[3] Dz. U. poz. 1751, 2200.

[4] Dz. U. poz. 2109.

[5] Dz. U. poz. 1945.

[6] Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2020 r., poz. 106).

[7] Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r. poz. 900, z późn. zm.).