Ulga B+R i preferencyjne opodatkowanie IP Box jako skuteczne narzędzia wsparcia innowacyjnych przedsiębiorstw

Ewa Szkolnicka-Górecka*

Ulga na działalność badawczo-rozwojową (ulga B+R) oraz preferencyjne opodatkowanie dochodów generowanych przez prawa własności intelektualnej (IP Box) stanowią obecnie dwa podstawowe narzędzia podatkowe wspierające innowacyjną działalność przedsiębiorców w Polsce. Umiejętne połączenie obu tych rozwiązań może stanowić kluczowy element rozwoju przedsiębiorstw inwestujących w prace badawczo-rozwojowe i jednocześnie uzyskujących dochody z komercjalizacji wytworzonych lub rozwiniętych przez siebie praw własności intelektualnej. 

Ulga B+R

Ulga B+R (art. 18d – 18e ustawy o CIT oraz art. 26e – 26g ustawy o PIT) funkcjonuje w polskim porządku prawnym od 1 stycznia 2016 r. – została wprowadzona w miejsce wcześniejszej ulgi na nabycie nowych technologii. Na skutek nowelizacji z 1 stycznia 2018 r., która znacznie rozszerzyła jej zakres, ulga B+R stanowi obecnie jedną z bardziej korzystnych i uniwersalnych form wsparcia innowacyjności. Jest to rozwiązanie skierowane do wszystkich przedsiębiorców, którzy tworzą lub ulepszają produkty czy usługi, przy czym wystarczające jest, aby były one innowacyjne w skali konkretnego przedsiębiorstwa. Ulga daje im prawo do aż dwukrotnego uwzględnia w kalkulacji podatku dochodowego pewnych kategorii wydatków (tzw. kosztów kwalifikowanych) – po raz pierwszy jako kosztów uzyskania przychodów, a po raz drugi w postaci odliczenia od podstawy opodatkowania. 

Ulga B+R stanowi zatem mechanizm pozwalający obniżyć podstawę opodatkowania, a co za tym idzie – pomniejszyć podatek do zapłaty. Dla skorzystania z tej możliwości kluczowe jest odpowiednie rozpoznanie ponoszonych przez firmę wydatków jako tzw. kosztów kwalifikowanych. 

Preferencyjne opodatkowanie IP BOX

Preferencja IP Box (art. 24d – 24e ustawy o CIT i art. 30ca – 30cb ustawy o PIT) jest stosunkowo nowym narzędziem, obowiązującym od 1 stycznia 2019 r. Rozwiązanie to polega na możliwości zastosowania obniżonej do 5% stawki podatku dochodowego do kwalifikowanych dochodów uzyskanych z kwalifikowanych praw własności intelektualnej w części, w jakiej te prawa zostały wypracowane, rozwinięte lub ulepszone przez podatnika. IP Box stanowi zatem bardzo korzystne rozwiązanie podatkowe dla tych przedsiębiorców, którzy uzyskują dochody z komercjalizacji wytworzonych lub rozwiniętych przez siebie praw własności intelektualnej. 

Ulga B+R i IP Box – porównanie

Analizowane preferencje różnią się od siebie przede wszystkim mechanizmem działania. Ulga B+R stanowi ulgę „kosztową” – aby z niej skorzystać należy wyodrębnić koszty kwalifikowane poniesione w związku z wykonywaniem działalności badawczo rozwojowej i o te koszty obniżyć podstawę opodatkowania. Preferencja IP Box ma z kolei charakter „przychodowy”, tj. znajduje zastosowanie do dochodów ze sprzedaży kwalifikowanego prawa własności intelektualnej.

Jednocześnie IP Box stanowi logiczne następstwo ulgi B+R, skoro podstawowym warunkiem dla skorzystania z tej preferencji jest prowadzenie bezpośrednio przez podatnika działalności badawczo-rozwojowej, efektem której jest wytworzenie, ulepszenie lub rozwinięcie kwalifikowanych praw własności intelektualnej. Obie ulgi łączy również to, że mają one charakter roczny, zatem osiągnięcie korzyści podatkowej jest możliwe dopiero w ramach zeznania rocznego. Dodatkowo, korzystanie z obu ulg jest możliwe pod warunkiem prowadzenia przez przedsiębiorcę odpowiednich ewidencji.

Kwestia łączenia ulgi B+R i IP Box

Kwestię możliwości łączenia obydwu omawianych tu preferencji można podsumować następująco: z ulgi B+R i IP Box nie można korzystać jednocześnie, ale można je stosować na zasadzie synergii. Co to oznacza w praktyce? 

Z objaśnień podatkowych Ministerstwa Finansów z dnia 15 lipca 2019 r. wynika wprost, że podatnik nie ma prawa stosować równocześnie ulgi B+R oraz 5% opodatkowania w stosunku do tego samego dochodu. Nie jest zatem możliwe, aby podatnik najpierw obniżył podstawę opodatkowania o koszty kwalifikowane w ramach ulgi B+R, a następnie do tej samej podstawy opodatkowania zastosował preferencyjną stawkę IP Box.

Tym niemniej nic nie stoi na przeszkodzie, aby przedsiębiorca stosował obie preferencje naprzemiennie. Może to zrobić w ten sposób, że koszty działalności badawczo-rozwojowej poniesione w danym roku w związku z określonym prawem własności intelektualnej najpierw uwzględni w ramach ulgi B+R poprzez obniżenie o nie podstawy opodatkowania. Następnie, w tym samym roku lub w dalszych latach podatkowych, podatnik może do dochodów uzyskanych z tego prawa własności intelektualnej zastosować preferencyjną stawkę IP Box. Efekt ten można też osiągnąć dzieląc projekt na dwie fazy i podczas pierwszej z nich, kiedy projekt generuje wysokie koszty, korzystać z ulgi B+R, a w następnej fazie, kiedy projekt zacznie przynosić dochody – przejść na preferencję IP Box.

Takie łączenie ulgi B+R i IP Box zostało zaaprobowane we wspomnianych wyżej objaśnieniach Ministra Finansów. W dokumencie tym wskazano również, że w zależności od sytuacji, w jakiej znajduje się konkretny podatnik, jak również od cyklu rozwojowego danego kwalifikowanego IP, w grę mogą wchodzić różne scenariusze łączenia obu preferencji.  

Wsparcie innowacji w Polskim Ładzie

Stworzenie efektywnego modelu wsparcia innowacyjności nie jest działaniem jednorazowym, lecz stanowi długofalowy proces, który musi podlegać odpowiednim modyfikacjom. Zmiany legislacyjne w tym obszarze powinny uwzględniać przede wszystkim takie czynniki, jak zmienność międzynarodowego otoczenia biznesowego, wzmożona globalna konkurencja oraz zwiększające się stale tempo rozwoju innowacji. Przedsiębiorcy, jeżeli chcą nadążyć za tym tempem, muszą ponosić coraz wyższe koszty. Stanowi to spore wyzwanie przede wszystkim z perspektywy mniejszych firm o ograniczonych zasobach ludzkich. Napotykają one często wewnętrzne bariery, takie jak brak dostępu do zaplecza badawczo-rozwojowego, deficyt wykwalifikowanego personelu badawczego, czy też trudności związane z pozyskaniem zewnętrznego finansowania. Te wszystkie czynniki niewątpliwie utrudniają i wydłużają realizację innowacyjnych przedsięwzięć. 

Wyzwania te dostrzega polski ustawodawca, który od momentu wprowadzenia ulgi B+R poddał ją już kilku istotnym nowelizacjom, czyniąc ją coraz bardziej atrakcyjną i uniwersalną. Kolejnym ważnym etapem było uzupełnienie ulgi B+R o jej logiczne następstwo, czyli preferencję IP Box. Obecnie ustawodawca idzie jeszcze o krok dalej za pomocą nowelizacji ustaw podatkowych zwanej Polskim Ładem. Ustawa ta wprowadza szereg nowych ulg i zachęt fiskalnych, które mają jeden wspólny cel – wspieranie działalności innowacyjnej. Obok zupełnie nowych rozwiązań (jak ulga na robotyzację, ulga na ekspansję czy ulga na prototypy) Polski Ład wprowadza również istotne modyfikacje w dotychczasowej uldze B+R i IP Box.

Pierwotny projekt przewiduje, że podatnicy będą mogli w ramach ulgi B+R odliczać od podstawy opodatkowania wynagrodzenia pracownicze w wysokości aż 200%. Co więcej, centra badawczo-rozwojowe otrzymają możliwość odliczania 200% wszystkich rodzajów kosztów kwalifikowanych. Z ulgą B+R związana jest ściśle także nowa preferencja dla przedsiębiorców, którzy nie odliczyli w swoim zeznaniu rocznym wszystkich kosztów kwalifikowanych przysługujących im w ramach tej ulgi (z uwagi na to, że ponieśli stratę albo wysokość dochodu była niższa od kwoty przysługujących odliczeń). O nieodliczone w ramach ulgi B+R koszty będą teraz mogli pomniejszyć zaliczki na PIT potrącane od dochodów swoich pracowników (a ściślej: osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub umów cywilnoprawnych), którzy co najmniej 50% czasu pracy w danym miesiącu poświęcili na realizację działalności B+R.

Nowym rozwiązaniem w Polskim Ładzie, na które z pewnością czeka wiele innowacyjnych firm, będzie możliwość uwzględnienia ulgi B+R przy obliczaniu podstawy opodatkowania podlegającej 5% stawce podatku z tytułu IP Box. Pojawi się zatem możliwość równoczesnego zastosowania ulgi B+R oraz preferencyjnej stawki IP Box w stosunku do tego samego dochodu. Należy przy tym pamiętać, że możliwość ta dotyczyć będzie jedynie tych kosztów, które doprowadziły do wytworzenia, rozwinięcia lub ulepszenia danego kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, z którego komercjalizacji podatnik osiąga dochody.

Wiele wskazuje na to, że przewidziane w Polskim Ładzie ulgi i zachęty związane z innowacyjnością wejdą w życie w niezmienionym kształcie. Polska znalazła się w gronie państw, które dostrzegają konieczność stałego rozwoju systemu wsparcia przedsiębiorców stawiających na innowacyjność. Inwestowanie w badania i rozwój przekłada się nie tylko na uzyskanie przewagi konkurencyjnej samych przedsiębiorców, ale również całego kraju.

*Ewa Szkolnicka-Górecka - Doradca podatkowy w Kancelarii ITA Doradztwo Podatkowe