Złe długi, zasada neutralności fiskalnej i zasada proporcjonalności

 

Artur Bogucki

 

15 października 2020 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie C 335/19 E. sp. z o.o. sp. k. vs. Minister Finansów, w sprawie zgodności polskich przepisów w zakresie ulgi na złe długi w VAT z prawem unijnym. 

 

Sąd Administracyjny zadał pytanie prejudycjalne, czy polskie przepisy o uldze na złe długi są zgodne z dyrektywą Rady 2006/112/WE. Przede wszystkim, czy wymogi do zastosowania ulgi przewidujące potrzebę, aby w dzień sprzedaży i w dzień poprzedzający dzień złożenia korekty deklaracji dłużnik nie był w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, upadłościowego lub likwidacyjnego, oraz aby wierzyciel, jak i dłużnik byli zarejestrowanymi, czynnymi podatnikami VAT.

 

Polski Sąd zadał następujące pytania prejudycjalne:

 

1) Czy przepisy dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, - w szczególności art. 90 ust. 2 tej dyrektywy - przy uwzględnieniu zasad neutralności podatkowej i proporcjonalności, zezwalają na wprowadzenie w prawie krajowym ograniczenia możliwości obniżenia podstawy opodatkowania w razie częściowego lub zupełnego niewywiązania się z płatności ze względu na określony status podatkowy dłużnika i wierzyciela?

 

2) W szczególności, czy prawo unijne nie stoi na przeszkodzie ustanowieniu w prawie krajowym regulacji dopuszczającej możliwość skorzystania z "ulgi na złe długi" pod warunkiem, że w dacie wykonania usługi/dostawy towarów oraz w dniu poprzedzającym dzień złożenia korekty deklaracji podatkowej w celu skorzystania z tej ulgi:

- dłużnik nie jest w trakcie postępowania upadłościowego albo w likwidacji?

- wierzyciel i dłużnik są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni?

 

Kontrowersyjność regulacji podnoszonych w pytaniu nie była nowością na gruncie polskich sporów podatkowych. Podobne pytania prejudycjalne były np. w sprawie I FSK 831/15.

 

Odpowiadając na pytanie prejudycjalne, Trybunał zgodził się z wcześniejszą opinią Rzecznika Generalnego, stwierdzającą sprzeczność z prawem unijnym warunku uzależniającego obniżenie podstawy opodatkowania VAT od zarejestrowania dłużnika jako podatnika VAT i okoliczności braku toczenia się postępowania upadłościowego lub likwidacyjnego. Wprowadzenie regulacji umożliwiającej wierzycielowi obniżenie zobowiązania VAT bezpośrednio przekłada się na przepisy nakładające obowiązek korekty odliczonego VAT w przypadku braku uregulowania należności przez dłużnika. Trybunał uznał, że prawo do korekty podstawy opodatkowania i obowiązek korekty kwoty opodatkowania VAT, który podlega odliczeniu, nie są uzależnione od zachowania statusu podatnika przez strony sporu podatkowego. 

 

Trybunał w  wyroku przypomniał o kryterium czasowym (z art. 89 ust. 1a ustawy o podatku od towarów i usług), którego niedotrzymanie powoduje, że nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną, jak również o tym, że na podstawie art. 89a ust 4 ww. ustawy wierzyciel jest zobowiązany zwiększyć podstawę opodatkowania, jak i kwotę należnego podatku, w przypadku, gdy po zastosowaniu ulgi wierzytelność zostanie zbyta czy zaspokojona. Dlatego też Trybunał uznał, że powyższe regulacje czynią zadość zasadzie proporcjonalności. Jak zostało już wspomniane, Trybunał nie zgodził się jednak, że uzależnienie prawa do korekty w zakresie ulgi na złe długi od statusu dłużnika, jest zgodne z prawem unijnym.

 

Konsekwencją wyroku TSUE, jest możliwość stosowania ulgi w zakresie ulgi na złe długi przez podatników, nie tylko tych, których kontrahenci znajdują się w stanie przewidującym wykluczenie możliwości zastosowania odliczenia przez polskie przepisy, ale także w przypadkach, gdzie polskie regulacje uzależniają możliwość zastosowania ulgi na złe długi od statusu dłużnika. W tym przypadku wyrok TSUE skutkuje możliwością zastosowania ulgi na złe długi przez bezpośrednie stosowanie przepisów dyrektywy.

 

Źródła:

• Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 15 października 2020 r., sygn. C 335/19
• Opinia Rzecznika Generalnego Juliane Kokott z 4 czerwca 2020 r. w sprawie C 335/19
• Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, tj. z dnia 9 grudnia 2019 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 106)