Polski „exit tax” trafił do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Zespół CASP

Od 1 stycznia 2019 roku w Polsce obowiązuje podatek od niezrealizowanych zysków, potocznie nazywany „exit tax”. Został on wprowadzony zarówno dla osób fizycznych, jak i dla osób prawnych. W przypadku osób fizycznych podatek ten ma zastosowanie przede wszystkim wtedy, gdy podatnik przenosi składniki majątkowe za granicę lub zmienia rezydencję podatkową. Obowiązek podatkowy pojawia się jednak tylko wtedy, gdy łączna wartość przenoszonych składników majątku przekracza cztery miliony złotych.

Od samego początku obowiązywania przepisów pojawiały się liczne wątpliwości dotyczące ich zgodności z prawem Unii Europejskiej oraz z polską Konstytucją. Jedną z najważniejszych kwestii, którą badały sądy administracyjne, było to, czy podatek ten może być nakładany również na majątek osobisty, który nie jest związany z prowadzoną działalnością gospodarczą. Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że exit tax może dotyczyć wyłącznie majątku firmowego, a nie majątku prywatnego osób fizycznych. W wyrokach wydanych w latach 2021 i 2022 podkreślono, że przeniesienie prywatnego majątku nie może być podstawą do naliczenia tego podatku.

Kolejnym istotnym zagadnieniem było ustalenie momentu, w którym podatek powinien być pobierany. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej już w 2019 roku orzekł, że natychmiastowe pobieranie podatku w chwili zmiany rezydencji podatkowej narusza prawo unijne. Trybunał zaznaczył, że państwo członkowskie może nałożyć obowiązek podatkowy z tytułu niezrealizowanego zysku, ale tylko wtedy, gdy zysk ten zostanie faktycznie osiągnięty, czyli na przykład przy sprzedaży aktywów.

Dodatkowo należy wskazać, że ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie określa wprost, w jakim terminie podatnik powinien złożyć deklarację oraz kiedy powinien uiścić podatek w przypadku zmiany rezydencji. Brak takich przepisów może być potencjalnie sprzeczny z konstytucyjną zasadą prawidłowej legislacji, która wymaga jednoznaczności i przejrzystości regulacji podatkowych.

W związku wątpliwościami, 29 maja 2025 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie postanowił skierować pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Sąd zwrócił się z prośbą o rozstrzygnięcie, czy polskie przepisy są zgodne z unijnym prawem, w szczególności w zakresie momentu powstania obowiązku podatkowego oraz zakresu podmiotowego, jaki powinien obejmować podatek od niezrealizowanych zysków. W pytaniach podniesiono również problem dopuszczalności natychmiastowego pobierania podatku oraz rozszerzenia jego stosowania na osoby fizyczne, mimo że dyrektywa ATAD dotyczy wyłącznie podatku CIT. Warto również wspomnieć, że Ministerstwo Finansów kilkukrotnie odraczało termin faktycznego poboru tego podatku.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ma rozstrzygnąć, czy polskie regulacje dotyczące exit tax są zgodne z prawem Unii Europejskiej. W szczególności Trybunał oceni, czy istnieje konieczność odroczenia zapłaty podatku do momentu faktycznej realizacji zysków oraz czy objęcie osób fizycznych tym podatkiem jest zgodne z unijnymi przepisami. Orzeczenie zostanie wydane przez Sąd UE, który od października 2024 roku przejął kompetencje w zakresie spraw podatkowych.

Wyrok Trybunału może mieć istotne znaczenie dla wielu podatników planujących zmianę rezydencji podatkowej lub przeniesienie majątku za granicę, a także dla władz skarbowych, które weryfikują tego typu czynności.