Konferencja naukowa „Międzynarodowe unikanie opodatkowania a bezpieczeństwo państwa” (SGH, 16 marca 2017)

Tematem przewodnim konferencji naukowej zorganizowanej przez Centrum Analiz i Studiów Podatkowych SGH stało się zjawisko międzynarodowego unikania oraz uchylania się od opodatkowania, które coraz bardziej wpływają na państwa UE, w tym Polskę.. Objęta honorowym patronatem Prezydenta RP Andrzeja Dudy konferencja naukowa pt. „Międzynarodowe unikanie opodatkowania a bezpieczeństwo państwa”, zorganizowana 16 marca 2017 roku przez Centrum Analiz i Studiów Podatkowych (CASP) w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie zgromadziła grono ekspertów problematyki podatkowej, zarówno ze środowiska akademickiego, jak i sądownictwa administracyjnego, administracji podatkowej, jak i innych instytucji pozarządowych. 

Uroczyste otwarcie konferencji naukowej przypadło prof. SGH dr hab. Piotrowi Wachowiakowi, prorektorowi SGH ds. nauki i rozwoju, natomiast Gości powitał prof. dr hab. Wojciech Morawski, dziekan Kolegium Ekonomiczno-Społecznego SGH. Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP - Paweł Mucha odczytał list Prezydenta RP, w którym zwraca on uwagę, że unikanie opodatkowania na skalę międzynarodową jest zjawiskiem charakterystycznym dla naszych czasów, wykorzystującym na tyle skomplikowane instrumenty, że jego zwalczanie jest nie lada wyzwaniem. Przeciwdziałanie negatywnym skutkom, które ten proceder wywołuje wymaga zaangażowania ze strony każdego z państw członkowskich. Zwracając uwagę na zagrożenie bezpieczeństwa państwa oraz jego rozwój, należy doprowadzić do odpowiednich regulacji prawnych, tak na poziomie krajowym jak i międzynarodowym – zaznaczył w liście Prezydent. 

Międzynarodowy charakter zjawiska unikania i uchylania się od opodatkowania oraz wynikające z niego zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa podkreślił jeden z panelistów. Ponadto, problem wynika z niespójności  umów o unikaniu opodatkowania oraz skali samego zjawiska. Wspomniano również o kwestii wyłudzenia VAT-u oraz wpływanie tego procederu na bezpieczeństwo. Trudność w tej materii leży u podstaw organizacyjnych. Należy zatem, wzmocnić administrację oraz wprowadzić narzędzia analityczne, również przy współpracy z takimi instytucjami jakim jest CASP. Zjawisko unikania opodatkowania przez przedsiębiorstwa wpływa na nieefektywność wykorzystywania środków publicznych oraz ogranicza wzrost gospodarczy na świecie. 

Wykład inauguracyjny przeprowadził prof. SGH dr hab. Dominik Gajewski - kierownik CASP SGH. Podkreślił, że zjawisko międzynarodowego unikania opodatkowania dotyczy państw wysokorozwiniętych oraz członkowskich UE, a jego skala i stopień złożoności jest zróżnicowany dla poszczególnych państw. Luka w podatku CIT szacowana jest na poziomie 10 mld euro rocznie, co stanowi ogromny potencjał nie tylko dla samych holdingów międzynarodowych, ale też dla państw członkowskich. W celu zapobiegnięcia pogłębienia się luki w CIT, konieczne jest wprowadzenie zintegrowanego systemu przeciwdziałania unikania opodatkowania. 

Odbyły się panele:

1. „Rola państwa w kształtowaniu rozwiązań legislacyjnych skutecznych w przeciwdziałaniu międzynarodowemu unikaniu opodatkowania” moderowany przez prof. dr hab. Alojzy Z. Nowak (Narodowa Rada Rozwoju, UW), w którym udział wzięli prof. dr hab. Jan Głuchowski (WSB), sędzia NSA Jan Rudowski (Wiceprezes NSA, Prezes Izby Finansowej NSA), prof. SGH dr hab. Dominik Gajewski (CASP SGH), Leszek Grzybowski (Z-ca Dyr. Departamentu Poboru Podatków MF)

2. „Luka w VAT – zagrożeniem dla bezpieczeństwa budżetowego i narodowego” moderowany przez prof. dr hab. Wiesław Czyżowicz (SGH), w którym udział wzięli: prof. dr hab. Witold Modzelewski (Narodowa Rada Rozwoju, UW), prof. dr hab. Jerzy Żyżyński (Rada Polityki Pieniężnej, UW), dr hab. Wiesław Jasiński (Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie), Paweł Trojanek (Przewodniczący Zarządu - Mazowiecki Oddział KIDP), sędzia NSA Roman Wiatrowski (NSA);

3. „Czy prawo unijne może mieć wpływ na skuteczną walkę z unikaniem opodatkowania?” moderowany przez prof. dr hab. Artur Nowak-Far (SGH), w którym udział wzięli: prof. UAM dr hab. Dominik Mączyński (UAM), prof. UMK dr hab. Wojciech Morawki (UMK), dr Przemysław Krawczyk (Dyr. Departamentu Kontroli i Analiz Ekonomicznych MF), dr hab. Krzysztof Sulecki-Lasiński (UMK), dr Piotr Karwat (UW)

4. „Rola instytucji państwowych i sądownictwa administracyjnego w przeciwdziałaniu międzynarodowemu unikaniu opodatkowania moderowany przez prof. nadzw. dr hab. Dominik J. Gajewski (SGH), w którym udział wzięli: prof. dr hab. Jadwiga Glumińska-Pawlic (Przewodnicząca Krajowej Rady Doradców Podatkowych, UŚ), sędzia NSA dr Krzysztof Winiarski (NSA), sław Jarosz (Dyr. Departamentu Budżetu i Finansów NIK), prof. UŁ dr hab. Mariusz Golecki (Dyr. Departamentu Międzynarodowego i Europejskiego Prawa - Prokuratoria Generalna), prof. SGH dr hab. Aleksander Werner (SGH), dr hab. Sebastian Skuza (UW, BGK)

Tym samym zostały otwarte dyskusje panelowe z uczestnictwem ekspertów, które rozpoczęły się od polemiki na temat Roli państwa w kształtowaniu rozwiązań legislacyjnych skutecznych w przeciwdziałaniu międzynarodowemu unikaniu opodatkowania. Zwrócono w nim uwagę, że unikanie opodatkowania jest zjawiskiem sprzecznym z intencją ustawodawcy, choć zgodne z literą prawa. Ponieważ przepisy podatkowe są wysoce zawiłe w swojej strukturze, rząd jako rzecznik interesu publicznego powinien składać się z osób o wysokich kompetencjach w tej materii, ponadto należy dokonać zmian legislacyjnych w taki sposób by wprowadzić wysoką szczegółowość oraz precyzję. O wadze spójności tworzonych regulacji na gruncie wewnętrznym i zewnętrznym, a także tworzenie korzystnej strategii podatkowej dokonywanej w granicach prawa mówił również przedstawiciel administracji skarbowej. Dodatkowo nadmienił o konieczności wyznaczenia granicy między legalnym a nielegalnym unikaniem opodatkowania oraz tworzeniu nowych gałęzi prawa. Moderator z kolei dodał, iż tworzenie korzystnej strategii podatkowej jest nieodłącznym prawem gospodarczym, ale zawsze powinno odbywać się to w granicach prawa. 

Dyskusja na temat Luki w VAT – zagrożenia dla bezpieczeństwa budżetowego i narodowego, wykazała, iż ten problem jest znacznie szerszy i nie należy go sprowadzać wyłącznie do zagadnienia karuzeli podatkowych. Komplikacje wynikające z poboru podatku VAT nie zostaną wyeliminowane za pomocą kontroli, gdyż mają one charakter profilaktyczny. Według moderatora drugiego panelu sankcje nie stanowią groźby dla zorganizowanych przestępców, toteż koniecznym staje się zastosowanie zharmonizowanych działań przeciwdziałających unikaniu opodatkowania. VAT jest podatkiem kryminogennym i powinien zostać sprowadzony do poziomu produkcji. Aby ograniczyć pole do nadużyć dla potencjalnych przestępców, między innymi konsumenci powinni zachowywać paragony a MF powinno wprowadzić system przesyłania faktur online. Podkreślono również pogląd, że sądy administracyjne nie są sądami budżetowymi, a ich rola polega na weryfikacji zgodności z prawem, a także stosowana przez nie wykładnia prawa może stanowić narzędzie w walce z wyłudzeniami VAT.

Odpowiedź na pytanie: Czy prawo unijne może mieć wpływ na skuteczną walkę z unikaniem opodatkowania?, można było uzyskać na kolejnym panelu, w którym debatowano na temat skuteczności regulacji unijnych w przeciwdziałaniu unikania opodatkowania. Uczestnicy panelu podkreślali potrzebę przemyślanej harmonizacji podatków i regulacji o unikaniu opodatkowania. Analizując  koszty, należy zwrócić uwagę na, nie tyle koszty jawne, a ukryte czyli te ogólnogospodarcze. Wdrażanie harmonizacji może nie być efektywne z powodu różnic administracyjnych oraz szkodliwej konkurencji podatkowej w różnych państwach. Niekorzystnym byłby implementacja rozwiązania niepasującego do systemu w celu zwalczania zjawiska unikania opodatkowania, a harmonizacja sama w sobie stanowi problem. Każdy podatnik jest skazany na wzrost kosztów, bez względu na reformy.

Podczas czwartego panelu Rola instytucji państwowych i sądownictwa administracyjnego w przeciwdziałaniu międzynarodowemu unikaniu opodatkowania dyskutowano w szczególności o klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Paneliści zwrócili uwagę, że w dużej mierze skuteczność przeciwdziałania unikania opodatkowania uzależniona jest od nowych instrumentów jakim między innymi jest Rada do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania. Podczas panelu głośno wybrzmiały słowa o zmianie mentalności społeczeństwa, która na ten moment daje przyzwolenie na niepłacenie podatków. Nowych rozwiązań w przeciwdziałaniu unikaniu opodatkowania należy poszukiwać czerpiąc z doświadczeń innych państw.  Podczas dyskusji zaakcentowano, że w zjawisku międzynarodowego unikania opodatkowania państwo jest stroną mającą przewagę, ponieważ nie działa samodzielnie, a w ramach struktur unijnych lub międzynarodowych. Tworzy się zatem nowe instytucje, które mają pomóc w walce z tym procederem.

Na bazie wniosków i konkluzji wynikających z przeprowadzonych dyskusji zostały sporządzone rekomendacje dotyczące przeciwdziałania międzynarodowemu unikaniu opodatkowania, które organizatorzy konferencji przedstawili najważniejszym instytucjom państwowym odpowiedzialnym za walkę z tym procederem.

Ponadto konferencji towarzyszyła wydana publikacja monograficzna pt. „Międzynarodowe unikanie opodatkowania. Wybrane zagadnienia.” pod redakcją prof. SGH dr hab. Dominika Gajewskiego (Wydawnictwo C.H. BECK 2017). Na łamach tej monografii wybitni znawcy problematyki podatkowej podjęli problematykę związaną z międzynarodowym unikaniem opodatkowania w różnym ujęciu.   

PATRONAT HONOROWY

PATRONAT MEDIALNY I INSTYTUCJONALNY